Doel van deze stap
Het doel van deze stap is met elkaar bepalen welke kwantitatieve en kwalitatieve resultaten je op welke manier gaat verzamelen. Zodat je de effecten van de Gezinsaanpak kunt monitoren en waar nodig kunt bijsturen.
Resultaat van deze stap
De resultaten van deze stap zijn:
- Je weet welke kwantitatieve en kwalitatieve resultaten belangrijk zijn om te verzamelen.
- Je weet op welke manier je de benodigde resultaten verzamelt.
- Er zijn afspraken gemaakt over hoe jullie over een langere periode effecten monitoren en evalueren.
- Na het monitoren en evalueren van de resultaten en effecten weet je wat goed gaat, wat beter kan en hoe je dat bereikt.
We kijken altijd naar oorzaak en gevolg. Draagt wat we doen bij aan het behalen van de opgestelde doelen? Zo ja, dan doen we het. Anders niet. Ik adviseer alle afdelingen binnen alle Nederlandse gemeenten om zo te gaan werken. Maurice Beers, Coördinator beleid bij gemeente Tiel
Aan de slag
Het is belangrijk om voordat je begint met de Gezinsaanpak, te bepalen hoe je alle activiteiten monitort en evalueert. Zodat je bij de start een nulmeting kunt doen. En aan het eind van een beleids- of activiteitenperiode kunt zien wat de resultaten en effecten zijn. Deze informatie helpt daarbij:
1. Bepaal hoe je kwantitatieve resultaten verzamelt
Veel resultaten die belangrijk zijn voor de Gezinsaanpak, worden al gemonitord. Kijk daarom eerst welke data er binnen de gemeente en bij samenwerkingspartners beschikbaar is. Denk bijvoorbeeld aan monitoring binnen de jeugdgezondheidszorg, de voor- en vroegschoolse educatie (vve) en veelgebruikte programma’s als BoekStart en de Bibliotheek op School. Misschien vult jouw gemeente ook de Landelijk Monitor Kansrijke Start in. Het Taalhuis en andere organisaties binnen het taalnetwerk verzamelen ook vaak nuttige data. In de Bouwsteen Monitoring & Onderzoek vind je nog meer bestaande monitoringsinstrumenten. Bespreek met de netwerkpartners welke gegevens relevant zijn voor de Gezinsaanpak en gebruik die vooral.
Tips om nog meer kwantitatieve resultaten te verzamelen:
- Bundel resultaten uit verschillende onderzoeken. Zo krijg je een completer beeld van de resultaten van de Gezinsaanpak.
- Breid bestaande monitoringsinstrumenten uit. Voeg bijvoorbeeld extra vragen toe aan een bestaande vragenlijst.
- Ontwikkel zelf een nieuw monitoringsinstrument. Let er daarbij wel op dat je informatie verzamelt die op alle andere plekken nog ontbreekt en die je echt nodig hebt.
De Monitor Gemeentelijke Gezinsaanpak Geletterdheid laat zien hoe gemeenten invulling geven aan de Gezinsaanpak. Zoals: hoeveel draagvlak is er? Welke beleidsdomeinen zijn betrokken? En hoe borgen gemeenten de aanpak? Je kunt de informatie gebruiken om je eigen Gezinsaanpak (verder) vorm te geven. Neem ook gerust eens contact op met een andere gemeente. Zodat je samen kunt optrekken en van elkaar kunt leren.
2. Bepaal hoe je kwalitatieve resultaten verzamelt
Kwantitatieve resultaten geven een beperkt beeld van wat je hebt bereikt. Verzamel daarom ook kwalitatieve resultaten. Dat doe je door in gesprek te gaan met professionals en ouders/verzorgers. Hun verhalen zijn een waardevolle toevoeging aan alle verzamelde data.
Impactgericht meten
Impactgericht meten kan helpen bij het verzamelen van kwalitatieve resultaten. Je stelt op basis van de verandertheorie die jullie in Stap 4 opzetten, een meetplan op. In dit meetplan beschrijf je welke data je wilt verzamelen en hoe en hoe vaak je dat gaat doen.
Impactgericht meten is onderdeel van impactgericht werken. Impactgericht werken zorgt voor duidelijke doelen, focus en inzicht in wat je werk oplevert. Op basis daarvan kun je je aanpak verbeteren. Je leest er meer over in dit dossier van de Koninklijke Bibliotheek.
De provinciale ondersteuningsinstelling (POI) van de bibliotheek heeft ervaring met impactgericht meten. Zij kunnen je helpen bij het maken van een meetplan.
Aansluiten bij andere werkwijzen
Misschien gebruikt jouw gemeente nog een andere manier om resultaten te monitoren en een aanpak te evalueren. Zoals de PDCA-cyclus: Plan, Do, Check, Act. Welke methode je ook gebruikt, het is belangrijk dat je de verzamelde data altijd in verband kunt brengen met de doelen die je bij Stap 4 bepaalde.
3. Houd rekening met deze 3 aandachtspunten
Het is belangrijk om rekening te houden met deze 3 aandachtspunten:
- Als je gebruikmaakt van wetenschappelijk bewezen programma’s, zoals BoekStart, is het vaak niet nodig om het effect ervan in iedere gemeente opnieuw te meten.
- Monitoring kan technisch en complex zijn. Vraag daarom hulp als je er zelf niet uitkomt. Bijvoorbeeld binnen je eigen organisatie, binnen het lokale netwerk of bij landelijke (branche)organisaties.
- Laat intensieve en dure onderzoeken over aan (landelijke) expertise- en brancheorganisaties. Zoals het Nederlands Jeugdinstituut, Stichting Lezen, Stichting Lezen en Schrijven en de Koninklijke Bibliotheek.
4. Bespreek de resultaten
Na het verzamelen van alle resultaten kun je de informatie analyseren, presenteren en interpreteren. Doe dit samen met je netwerkpartners. Zodat je samen kunt leren en verbeteren. Door resultaten met elkaar te bespreken, begrijp je ze ook beter en kun je ze beter plaatsen.
Sta stil bij wat goed gaat. Dat geeft energie.
Deze 4 vragen kunnen je helpen:
- Herkennen: herkennen we deze uitkomsten?
- Verklaren: kunnen we deze uitkomsten verklaren?
- Waarderen: wat vinden we van deze uitkomsten?
- Verbeteren: zijn er verbeteracties nodig en zo ja, welke?
De Gezinsaanpak is voor ons geen losstaand project. Het is onze visie op de samenwerking in de stad. Carin Roelands, beleidsadviseur basisvaardigheden bij de gemeente Zwolle
Het is belangrijk om te beseffen dat het opzetten en uitvoeren van een Gezinsaanpak geen project met een begin en een eind is. Het is een proces waarbij verschillende fasen en stappen elkaar steeds opvolgen. En waarin je blijft leren van eerdere ervaringen en resultaten.
Alle inzet rond de Gezinsaanpak leverde in de gemeente Beuningen al binnen een paar maanden concrete resultaten op. De NT1-taalgroep van het ROC Nijmegen zit weer vol. Het thema krijgt bij de ouder-kindgroepen die vanuit het project Kansrijke start worden georganiseerd meer aandacht. De consultatiebureaus in de gemeente zijn van plan om laaggeletterdheid op hun screeningslijsten te zetten. En het basisonderwijs wil alle intern begeleiders scholen op het signaleren en bespreekbaar maken van laaggeletterdheid.